روکوکو Rococo فرانسه
حدود 1725 در فرانسه، پیشرفت حرکت روکوکو، یا “باروک متاخر” به عنوان واکنشی به افراط غیرمعقول سبک باروک آغاز شد. سبک روکوکو در زمان فرمانروایی لوئی پانزدهم Louis XV محبوبیت کسب کرد. لوسترهای نوعی در این دوره از برونز ساخته می شدند و دارای طراحی پرجزئیات با ویژگی های منحنی های نرم، پیچش های بی قاعده و بن مایه های (موتیف های) برگ-مانند بودند. آنها شیپوره های شمعدان به شکل شکوفه و اغلب توسط کوپید cupid (کودکان برهنه) ، چیزهای بی تناسب و حلقه های گل تزئین می شدند. طراح فرانسوی جاست آورل مسیونر Juste Aurèle Meissonier ، که به عنوان استادکار طلاکار و طراح توسط لوئی پانزدهم منصوب شده بود، نقش مهمی در محبوب کردن سبک روکوکو ایفا کرد، خصوصا با قلم زنی های (خاص) خود دارای ظاهری از بن مایه های برگ دار نامتقارن.
روکوکو در واقع تکامل باروک بود و توسط نشریه هایی به صورت کتیبه عمومیت پیدا کرد که باعث جلب توجه مردم شد. لوستر های روکوکو شامل بسیاری از مارپیچ ها، برگ ها، گل ها، تاج گل ها، کوپید ها و دیگر جزئیات می شدند که اغلب با برنز ریخته گری می شود.
همچنین در ابتدای قرن هجدهم، پتر بزرگ، سنت پترزبورگ را در روسیه بنا نهاد. مقصود او بازآفرینش تمام شگفتی های معماری و فرهنگی دنیای غرب در شهری جدید بود. هنرمندان روسی از سبک های فرانسوی برداشت کردند، هرچند جزئیاتی را نیز به لوسترهای شان اضافه کرده بودند. تاکید هایی از جنس شیشه ی رنگی، جزئیات رایج لوسترهای روسی هستند.
پایگاه دیگری برای شیشه ی رنگی بریستول انگلستان بود. بریستول که در دریا واقع بود، کمال مطلوب تولید شیشه بود، چرا که تمام متریال ها از طریق دریا وارد می شدند. شیشه با کیفیت تولید شده در آنجا ته مایه هایی از آب کوبالت، زر یاقوت و شیشه ی نیمه شفاف را دارا بود.
در 1750، شیشه گران بوهمیایی لوسترهای سبک ماریا-ترزا را ساختند. این ها به خاطر مادر ماری آنتوانت که شهبانوی اتریش بود نام گذاری شدند. نمونه ای از لوستر ماریا-ترزا در سمت چپ قابل رویت است.
سبک نئوکلاسیک و دیگر نورواجی ها
در نتیجه این که باستان شناسان خرابه های شهرهای باستانی هرکولانیوم و پمپی را یافتند ، دهه های 1750 و 1760 میلادی طبیعت چرخه ای مد و الهامات طراحی را نشان دادند. این باعث شد مردم دوباره به هنر مدیترانه ای به عنوان خط فکری طراحی نگاهی داشته باشند. مثلا، در عمل جیمز و رابرت آدام نگاره هایی از سایت های پمپی را برای الهام گرفتن از آن ها برگرفتند. این رخداد باعث تولد سبک نئوکلاسیک در طراحی لوستر شد.
همین که باستان شناسان خرابه های شهرهای باستانی هرکولانیوم و پمپی را یافتند ، در نتیجه دهه های 1750 و 1760 طبیعت چرخه ای مد و الهامات طراحی را نشان داد. این باعث شد مردم دوباره به هنر مدیترانه ای به عنوان خط فکری طراحی نگاهی داشته باشند. مثلا، در عمل جیمز و رابرت آدام نگاره هایی از سایت های پمپی را برای الهام گرفتن از آن ها برگرفتند. این رخداد باعث تولد سبک نئوکلاسیک در طراحی لوستر شد.
روش طراحی نئوکلاسیک از اواخر قرن هجدم و اوایل قرن نوزدهم در سراسر اروپا محسوس بود. در انگلستان، جیمز و رابرت آدام طراحان سرآمدی بودند که در این سبک فعالیت می کردند. این دو شدیدا تحت تاثیر سفر به سایت های باستان شناسی در پمپی قرار گرفتند و در کنار دیگر طراحان آن زمان، به ویژه توماس چیپن دیل، Thomas Chippendale ، جورج هپلوایت George Hepplewhite و توماس شراتو Thomas Sheraton ، مبلغان اختصاصی نئوکلاسیسیم شدند. رابرت آدام (1728-1792) طراحی نئوکلاسیک تاثیرگذار خاصی را ایجاد کرد، که به عنوان سبک آدام شناخته می شود، که در ادامه الهام بخش لوسترهای کریستالی متاخر بود. این (سبک) بلند و باریک بود، که شامل شکل کوزه ی یونانی ، بازوهای ردیف بالا که دربر دارنده ی مخروط ها و تیزه های کریستالی بودند، همراه با چترک ها، آونگ ها، آرایه های گلابی-شکل و چکه گیر های پرجزئیات می شد.
از قرن هجدهم در سبک طراحی دیگری ویلیام پارکر William Parker تنه-گوی لوستر را با تنه ای کوزه شکل جایگزین کرد. او لوستر هایی را برای سالن های اجتماعاتی در انگلستان طراحی کرد که هنوز هم آنجا وجود دارند. عواید درآمد مالیاتی در بریتانیای قرن هجدهم باعث متحول کردن بیشتر طراحی لوستر شد. قانون مالیات غیر مستقیم وضع شده بر شیشه، تمام شیشه ها را بر اساس وزن مالیات گذاری می کرد، ولی ایرلند مستثنا بود، لذا جزیره زمرد (ایرلند) مکانی برای شیشه گران شد. آن زمان سرای شیشه ی واترفورد در آنجا پایه گذاری شد. در بریتانیا، آنهایی که هنوز پذیرای این امر نشده بودند، قطرات کریستالی تراش خورده از شیشه ی شکسته (که از نظر مالیاتی ارزان تر بودند) را استفاده کرده و به هم پیچیدند تا مانند یک خیمه به نظر برسند، همراه با گویی متشکر از قطراتی بیشتر در پایین. این به عنوان سبک خیمه و خورجین شناخته می شود، و الهام بخش بسیاری از دیگر سبک های لوستر بود. به هر حال، مالیات غیر مستقیم تصویب شده بر شیشه نیز لغو شد.
با این حال سبک نئوکلاسیک طی انقلاب 1774 فرانسه در فرانسه ریشه گرفت، چرا که ریشه در طراحی های یونان باستان داشت، و یونان باستان هم دموکراسی داشت. نئوکلاسیک کمتر از پیشینیان خود تزئین شده بود، که به خوبی متناسب با حال و حوای سیاسی فرانسه ی در حال انقلاب بود.
پیرو انقلاب فرانسه، دوران حکمرانی دوران ترس و داریکتوار (1794-1799) ، اولین امپراتوری فرانسه ایجاد شد که (1804-1815) توسط ناپلئون اول رهبری می شد. تا آن زمان، که باروک را پشتیبانی می کرد مد (fashion) ها را در سرتاسر اروپا رواج می داد، ولی با سقوط دودمان بوربون Bourbon تغییرات قابل توجهی در طراحی آغاز می شد. این منعکس کننده فرهنگ در حال جابجایی در آن زمان بود که با گسترش آرمان زدایی از سرآمدان حاکم در گذشته و افزایش جاذبه در مفهوم دموکراسی توصیف می شود. بیهودگی و انحطاط باروک و روکوکو تحت الشعاع سبک محدودتر نئوکلاسیک قرار گرفت.
هنگامی که ناپلئون بناپارت بر فرانسه حکم می راند، او تقریبا شیوه ی با قدمت چند سده ای شیشه گران ونیزی را با ارسال نیروهای نظامی برای فتح ونیز از بین برد. با این حال اصل این هنر جان سالم به در برد.
لوستر های ساخته شده در این سبک، به سختی گرفتار زیبایی شناسی یونان باستان و روم ، دربردارنده ی خطوط واضح، نسبت های کلاسیک و موجودات افسانه ای بودند. لشکرکشی ناپلئون به مصر در 1798 باعث هجوم عتیقه های تاراج شده که ثروتی از الهامات طراحی باستان را در فرانسه فراهم می کردند بود. ژان-چارلز دلافوس Jean-Charles Delafosse ، تلاش زیادی در رایج کردن بن مایه های نئوکلاسیک داشت، مانند شعله ای که اغلب در مرکز لوستر های سبک لامپی به صورت برجسته نمایش داده می شد. بن مایه های گل و بته ای، به همراه نمادهایی از پیروزی، و اشاراتی به انقلاب، مانند پیکان ها، افزونه های رایج لوسترهای نئوکلاسیک هستند. نماد گل زنبق fleur-de lis، سمبلی باستانی که مدتی طولانی برای نشان دادن سلطنت به کار می رفت، در بالای بسیاری از لوسترهای قرن هفدهم قرار داشت، ولی توسط ناپلئون معکوس شد و با زنبور ناپلئونی Napoleonic bee جایگزن شد تا سمبل سرنگونی پادشاهان بوربون باشد.
بعد از اولین امپراتوری فرانسه، سبک لوئیس فیلیپ پدید آمد (1830-1848) که بیانی متاخر از نئوکلاسیسیسم بود، که مشخصه اش فرم های برجسته تر و سنگین تر بود، ولی هنوز از عناصر دکوراتیو اولین سبک امپراوری الهام می گرفت. مضامین قرون وسطایی و ارجاع به اساطیر یونانی، شامل نمایش گریفین ها (شیردال ها) و شیمر (کیمرا) نیز ویژگی های برجسته طراحی لوستر در این دوره بودند.
امپراتوری دوم، که توسط ناپلئون سوم (1850-70) سرپرستی می شد، دوره ی دیگری بود که به شکل برجسته ای از سبک های پیش تر اقتباس می کرد، خصوصا آن هایی که به لویی چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم مرتبط بود. این توسط اوژنی دو مونتیژو Eugenie de Montijo ، شهبانوی ناپلئون سوم که به طور کلی مجذوب ماری آنتوانت Marie-Antoinette و سبک زندگی پیشا-انقلابی بود تبدیل به الگو شد که به دنبال احیای مدهای دوره های ابتدایی تر بود. همچنین در قرن نوزدهم بود که فرانسه شروع به تولید لوسترهای با کیفیت شیشه ای کرد. خصوصا، تولید کنندگان شیشه باکارات در 1820 شروع به ساخت لوستر هایی از شیشه ی سربی کردند و از این رو احتمالا تبدیل به شناخته شده ترین و موفق ترین تولید کنندگان شیشه کریستالی در دنیا شدند. ویژگی بارز لوستر های باکارات خطوط واضح و منشورهای آویخته ی متراکم بودند. نمونه های بارزی در موزه ی باکارت در پاریس قابل رویت هستند.
وقتی از انقلاب ها صحبت می کنیم، باید بگوییم که امریکایی های اولیه نیز لوسترهایی ساختند، که با این وجود اغلب از متریال های ارزان تر مثل قلع، چوب، یا فلزاتی با بازوهای مفتولی استفاده می کردند. این فقط به خاطراین بود که ورق های فلزی در کشوری نوپا بسیار کمیاب بودند.
قرن نورواجی ها
قرن نوزدهم یکی از دوره های نورواجی سبک در تمام اروپا بود، که باز هم اثبات می کند طبیعت چرخه ای مد فقط یک چیز مدرن نیست.
درست در آغاز قرن، فرانسه لامپ های رومی را برای استفاده به صورت لوستر احیا کرد. ولی بسیاری از نورواجی های سبک های تزئیناتی تر گذشته، بیشتر به خاطر رشد طبقه ی متوسط بود که تمال به شیوه ی زندگی اشرافی گذشته داشت. آن ها به عناصر طراحی روکوکو، رونسانس و گوتیک نگاه کردند وخانه های شان را با لوسترهایی در این سبک ها پر کردند. لوسترسازان فرانسوی، همچون باکارات (که ساخت لوسترها را در 1824 شروع کرد)، علی الخصوص مشتاق به خلق سبک هایی الهام گرفته از دوره های ابتدایی بودند.
همچنین شرکت های لوستر سازی بریتانیایی که به دنبال منابع جدیدی از درآمد بودند هزاران مایل دورتر در هندوستان، که هنوز در آن زمان یک مایملک استعماری بود تاسیس شدند. برخی شرکت ها حتی شعبه هایی را درون هندوستان برای تامین ذائقه های محلی باز کردند.
وقتی که در اواخر قرن نوزدهم نورپردازی گازی به صورت گسترده تری در دسترس بود، لوسترهای گازسوز به صورت معمول شمع هایی داشتند که به عنوان پشتیبان در دسترس بودند، صرفا برای زمانی که گاز عمل نمی کرد. به علاوه نورهای گازی بسیار روشن بودند، به همین دلیل محفظه های شیشه ای رایج تر شدند تا خیرگی را بیشتر بپوشانند. در اینجا نمونه ای از یک لوستر گازی را می بینیم، که محفظه های شیشه و تزئینات پر از جزئیات روکوکو را به نمایش می گذارند.
منابع :
https://www.lightsonline.com/the-history-of-the-chandelier
https://mallory-custom-lighting.co.uk/blogs/news/chandeliers-a-brief-history-through-time
